Een van de basisgedachten van de vrijmetselarij is, dat het een internationale broederschap is. In deze tijd klinkt het woord broeder vaak wat anachronistisch, ouderwets, en riekend naar allerlei sekten. Maar is dat ook zo? Een vraaggesprek met een Sint Janner.
Broederschap, is dat niet ouderwets?
“Hoezo? Nee, broederschap is allesbehalve ouderwets. We kennen binnen elk familieverband wel het fenomeen van broer, maar los daarvan: zeker binnen onze maatschappij is broederschap alles behalve ouderwets. Het juist heel actueel. Hoe bekend klinkt niet de uitroep “bro”? Wat veel mensen zich niet realiseren is dat er juist een gedachtegoed achter die uitroep schuil gaat. Een overtuiging die relevanter is dan ooit”.
Leg uit?
“Kijk, we hebben sinds de zestiger jaren allerlei structuren afgebroken die ons tegenhielden in onze ontwikkeling, of die ons in vakjes trachtte te duwen. We hebben de keuzevrijheid van het individu bovenaan gesteld. De goede kant is natuurlijk dat we in onze maatschappij vrij zijn om allerlei keuzes te maken. De keerzijde is echter dat je op heel veel punten alleen komt te staan. Je moet alles zelf uit zoeken, beslissen of doen, en als je daar in faalt, dan wordt al snel gezegd dat het je eigen schuld is. tegelijkertijd zien we dat het solidariteitsgevoel richting anderen ook minder wordt. Discussies over vluchtelingen gaan bijvoorbeeld niet over hoe mensen geholpen worden, of hoe we de oorzaken kunnen wegnemen, maar over hoeveel last ze voor mij veroorzaken en hoe we dat kunnen minimaliseren”.
Misschien heb ik dit niet helder, maar wat is broederschap dan in jouw optiek?
“Broederschap is het besef dat wie je ook bent, en wat je situatie ook is, dat ieder mens uiteindelijk in hetzelfde schuitje zit. Of je nu een top-job in Amsterdam hebt, of een boer in Irak bent: uiteindelijk wil je allemaal enigszins comfortabel kunnen leven in een omgeving waar je kinderen en geliefden in veiligheid kunnen opgroeien en leven. Het fundamentele besef dat we als mensen verbonden zijn, los van geloof, opinie of achtergrond.”
Is dat niet wat zweverig?
“In tegendeel, het is heel praktisch. Het is nauw verbonden aan praktische concepten als gemeenschap en vrijheid. Kijk, geen enkel mens kan alles alleen: nog geen honderd jaar geleden was je in allerlei dingen afhankelijk van je gemeenschap. We hebben dit pas recent doorbroken, maar die doorbraak is fragiel. Een economische crisis, geldgebrek of oorlog maakt dat we bijna instinctief terug grijpen naar onze omgeving als steun. Veel mensen, zeker in de westerse maatschappij, hebben afstand genomen van het fenomeen gemeenschap of zijn er geen onderdeel van. Dat gaat goed zolang alles in het leven goed gaat. Maar het leven is grillig en zodra je wat tegenslagen ervaart zul je al snel terugvallen op vrienden, familie, etc. Broederschap is een verplichting van gemeenschap die je individueel naar je omgeving aan gaat. Tegelijkertijd heeft broederschap ook een fundamentele kwaliteit naar een concept als vrijheid, want wat is vrijheid als niemand dat garandeert of je het recht geeft om vrij te zijn? Broederschap is ook garanderen dat de ander zich kan en mag ontplooien ”.
Maar vrijheid is toch gewoon een onderdeel van onze maatschappij?
“Dat klopt ten dele. Vrijheid wordt vaak uitgelegd als het individuele recht om dat te doen waar je zin in hebt. Maar als niemand je dat recht gunt kan je wel roepen dat je vrij bent, maar het wordt dan wel wat inhoudsloos. Ik denk ook dat veel mensen daar een fundamentele denkfout maken: vrijheid is niet dat ik het recht heb om te doen wat ik wil, maar de plicht die ik heb om jou van je vrijheid te laten genieten en jou dat recht te gunnen. Broederschap is die gunning, komende vanuit de wetenschap dat we allemaal uiteindelijk naar het zelfde streven, die veilige omgeving, zelfontplooiing, etcetera. Tegelijkertijd, je hoeft maar het nieuws aan te zetten om er achter te komen hoe broos het concept vrijheid is.”
Hoe uit zich dat binnen de vrijmetselarij?
“Door de verplichting die je aangaat naar je broeders dat wat er ook gebeurd, hoe oneens je het ook met elkaar bent, je altijd elkaar in de ogen kan kijken en je altijd een hand toe steekt als het nodig is, zonder te wachten op de vraag. Dat gaat zelfs internationaal: je komt volkomen vreemden tegen die je hartelijk in hun huis en familie opnemen, gewoon simpelweg omdat je hetzelfde concept aanhangt: broederschap.”
Dat klinkt heel mooi, maar hoe werkt dat praktisch?
“Praktisch werkt dat door te weten dat je in geval van nood elke broeder kan bellen en die dan ook verplicht zijn om, binnen hun vermogens, jou te helpen. Zo was er een broeder die ’s nachts een ongeval had. Nog geen half uur later was er iemand van de loge ter plekke om hem te helpen. Binnen loge Sint Jan nemen we het fenomeen broederschap erg serieus. We zien dat als een behoorlijke verplichting”.
Ah, maar help je elkaar ook als de wet overtreden wordt?
“Nee, dat zeker niet. Als een broeder een misdaad bekend, dan is de correcte weg om hem te helpen zichzelf aan te geven. Een van de Ordewetten is dat we trouw zijn aan de wetten van het land. Een broeder mag een ander nooit helpen om onrecht af te dekken. Dat gaat tegen elke kernwaarde van de vrijmetselarij in”.
Dank je voor dit gesprek.
“Graag gedaan”.
